antik yunan filozofları tarafından kişi ideali ya da ideallerinin açığa çıkarılması için kullanılan diyolağa dayalı yöntem olarak ele alınırken ilerleyen tarihsel evrelerde insanı çevreleyen koşullar ve bu koşulların insana olan etki yanında insanın bu koşullara etkisi bağlamında ele alınan; modern çağın filozofu karl marks tarafından ekonomi-politik ve felsefe alanında kullanılan felsefi yönteme verilen ad.